Dit is de zzp’er: zelfstandiger en onafhankelijker dan altijd aangenomen

Over de zzp’er doen al jaren hardnekkige verhalen de ronde. Ze zouden vaak gedwongen zijn om als zzp’er te werken en hun financiële situatie wordt als precair voorgesteld. Daardoor zouden ze een grote aanslag plegen op ons sociale stelsel, waaraan ze bovendien maar mondjesmaat bijdragen.

“Maar het beeld dat opdoemt uit dit nieuwe onderzoek staat echt haaks op deze aannames”, zegt Marco Bastian, directeur van de NBBU, die opdracht gaf voor het onderzoek. “Je kunt niet anders stellen dan dat het bestaande beeld - het beeld dat al jaren gebruikt wordt om beleid op te baseren - niets anders is dan dat: beeldvorming, gebaseerd op aannames.”

Sterke behoefte aan betrouwbare en objectieve cijfers over zzp’ers

Er gaan over zzp’ers allerlei cijfers de ronde en een deel van deze cijfers is gebaseerd op (hardnekkige) beelden of afkomstig van onduidelijke bronnen. Deze cijfers dragen echter wel bij aan de beeldvorming van de zzp’er in Nederland. Het is in het belang van het maatschappelijke en politieke debat over zzp dat de cijfermatige kant van de zzp’er in kaart wordt gebracht vanuit recente en betrouwbare bronnen.

Daarnaast zijn meer kwalitatieve kenmerken van de zzp’er onderzocht, zoals:

• Beweegredenen om zzp’er te worden en de redenen om via een intermediair te werken;
• De gemiddelde duur van opdrachten en uurtarieven;
• De financiële kwetsbaarheid van zzp’ers in het licht van de aanstaande regelgeving.

Nauwelijks sprake van gedwongen zzp-schap

De motieven om als zzp’er aan de slag te gaan zijn veel vaker van positieve dan negatieve aard. De meest genoemde redenen van zelfstandigen om zzp’er te worden, zijn: 

1. Zelf bepalen hoeveel en wanneer ik werk; 
2. Beroep wordt meestal als zelfstandige uitgevoerd; 
3. Ik heb altijd al als zelfstandige willen werken; 
4. Ik wilde niet (meer) voor een baas werken; 
5. Ik zocht een nieuwe uitdaging.

Slechts in minder dan 3% van de gevallen geven zelfstandigen aan zzp’er te zijn geworden omdat hun voormalig werkgever dat wilde.

Meeste zzp’ers hebben voldoende financiële buffer

De meeste zzp’ers hebben bovendien een financiële buffer van 6 maanden of meer. Minder dan 6 maanden wordt als problematisch ervaren. Dit komt zeker voor, maar is met name afhankelijk van leeftijd, opleidingsniveau en sector. Zo’n 80% van de huishoudens blijkt bij wegvallen van het zzp-inkomen minimaal 3 maanden of langer te kunnen rondkomen.

“De meeste zzp’ers hebben een financiële buffer van 6 maanden of meer.”

Bemiddelde zzp’ers vaak hoger opgeleid...

Van de zzp’ers laat 7% zich bemiddelen door een intermediair. In het onderzoek is ook naar deze afzonderlijke groep gekeken. Zzp’ers die zich laten bemiddelen door een intermediair zijn relatief vaker hoger opgeleid dan de gemiddelde zzp’er in Nederland. Ruim de helft van de zzp’ers die zich laten bemiddelen door een intermediair werkt in zakelijke en financiële dienstverlening en informatie en communicatie.

“We kunnen het maatschappelijke en politieke debat over zzp’ers niet langer voeren langs de uitgangspunten van oude en nu weerlegde aannames.”

… en zitten vaak in de hoogste inkomensklassen

Zzp’ers die zich laten bemiddelen door een intermediair komen relatief vaak voor in de hoogste inkomensklassen. Zo heeft 57% van deze groep een jaarlijks inkomen boven de €50.000, terwijl dit aandeel in de totale groep zzp’ers 30% bedraagt. Financiële onafhankelijkheid, waarbij het persoonlijk inkomen genoeg is om te voorzien in de eerste levensbehoeften, komt bovendien veelvuldig voor bij de door een intermediair bemiddelde zzp’ers (92%). Zzp’ers die werken via platforms zijn in 80% van de gevallen financieel onafhankelijk, net iets onder het gemiddelde in Nederland (82%).

55-plussers in het nauw

De groep 55-plussers – 270.902 – die aan het werk is als zelfstandige, meer dan een kwart (25.9%) van het totaal dreigt in het nauw te kunnen komen als alle zzp-plannen onverkort doorzet.

“Die groep 55-plussers is relatief duur zijn om in dienst te nemen, hetzij door cao-vereisten of door pensioenverplichtingen. Als zelfstandige kunnen zij nog een goede boterham verdienen en een waardevolle bijdrage leveren op de arbeidsmarkt. Die bescherm je niet door hen in dienst te dwingen. Want als ze langer dan vijf jaar als zelfstandige hebben gewerkt, duurt het weer tien jaar tot zij hun maximale sociale rechten weer hebben opgebouwd," aldus Bastian.

“Debat niet langer voeren op basis van oude aannames”

“Dit onderzoek bevestigt wat onze ervaring al leerde: de beeldvorming over de zzp’er is hooguit gebaseerd op een kleine minderheid. De rol van intermediairs voor zzp’ers pakt voor deze groep werkenden bovendien over het algemeen heel goed uit”, zegt Bastian. “Wat het onderzoek in ieder geval duidelijk maakt, is dat we het maatschappelijke en politieke debat over zzp’ers niet langer kunnen voeren langs de uitgangspunten van oude en nu weerlegde aannames.”