Information gap: ondernemen en klimaatbewustzijn volgens Koos Hoogland

Ruud wie? Ruud Veltenaar, filosoof, internationaal TEDx-spreker, trendwatcher, friskijker en bijzonder hoogleraar. Aldus zijn website. In de zaal zaten architecten, stedenbouwkundigen, projectontwikkelaars, beleidsmakers, beleggers, kortom het zooitje heren (en dames) die bepalen hoe onze leefomgeving er de komende minimaal vijftig jaren uit gaat zien. Het werd een ontnuchterende happening.

Nu kom ik in gewetensnood. Twee 'Baazen' geleden heb ik namelijk aangekondigd nimmer meer een column te schrijven over iets wat zo vanzelfsprekend is geworden als duurzaam ondernemen en de zorg voor het milieu. Wat blijkt nu tijdens de lezing van Ruud Veltenaar? Het is niet vanzelfsprekend! Het beschikbare instrumentarium om de problematiek fundamenteel aan te pakken is niet eens bekend is bij de aanwezige heren (en dames).  Er is in de zaal nauwelijks ‘awareness’ voor de schrikbarende toestand waarin de aarde verkeert. Dus ik stap maar weer eens over mijn principes heen en leid je aan de hand van de voorbeelden van Ruud Veltenaar langs de verschillende richtlijnen, voorschriften en regelingen.

Onontkoombare veranderingen

Eerst schetst Ruud Veltenaar het kader van de onontkoombare veranderingen in de komende decennia, de transformatie naar een volgende fase in onze beschaving. De toekomst is geënt op waardencreatie in wederzijdse afhankelijkheid.  Oftewel: 'Shift Happens: We are organic with the world.' Als trendwatcher schetst hij de democratisering van het financiële systeem, het eigendom en het IQ.  Hij stelt de zaal de vraag wie een manager is en wie een leider. Het verschil moge duidelijk zijn. Managers zijn gericht op het volgende kwartaal, de financiële resultaten, verantwoordelijk voor het personeel en ze moeten de concurrentie voor blijven. Leiders kijken naar de effecten voor de volgende generaties, de maatschappelijke ontwikkelingen en (on)mogelijkheden en richten zich op deze verder weg gelegen doelen.  Kun je dan nog wel ondernemen, is de vraag uit de zaal.

De feiten. De wereld verandert radicaal in de komende 10 jaar. De mensheid verandert in de komende 10 jaar meer dan in de afgelopen 300 jaar. Wij zijn onderdeel van de eerste generatie die de impact van de climate change voelt en de laatste die er iets tegen kan doen. De climate change drijft de komende decennia miljoenen mensen uit hun huizen. De vluchtelingenstromen zullen ongekende proporties aannemen. Misbruik en slavernij als gevolg van deze emigratie zullen toenemen. Laag gelegen delta’s zullen overstromen, hitte en droogte zullen uitgestrekte gebieden onbewoonbaar maken. Het smelten van het ijs op de Russische toendra’s maakt zoveel CO2 los, dat is niet te compenseren met ons tegenoffensief: verlichting vervangen door LED-lampen, windturbines bouwen en elektrisch rijden. Dat boeit wat, zou mijn dochter zeggen. 

Het meest schokkende is dat in een zaal vol goedwillende en milieubewuste ondernemers er maar een paar van de IPCC (United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change) rapporten gehoord hebben. Laat staan hoeveel er van ook van de inhoud op de hoogte zijn of er mee werken. In totaal bijna vijfduizend pagina’s worden de wetenschappelijke, technische en sociaaleconomische informatie over klimaatverandering, de effecten van klimaatverandering en adaptatie en mitigatie geëvalueerd. Deze rapporten gaan over de basis uit de exacte wetenschappen, de impact op natuurlijke en sociale systemen, en de mogelijke oplossingen. Ja je leest het goed: Ook de mogelijke oplossingen worden daarin beschreven. 

Belangrijkste conclusies

- Het is onbetwist dat de atmosfeer en de oceanen zijn opgewarmd sinds 1950;
- Er is een duidelijke menselijke invloed op het klimaat;
- Het is waarschijnlijk dat de opwarming van de aarde 1,5 graden zal overschrijden, onafhankelijk van de gekozen emissiescenario's;
- Het is waarschijnlijk dat de temperatuurstijging de 2,0 graden zal overschrijden wanneer men slechts matige of geen actie onderneemt;
- De gevolgen van de opwarming op natuurlijke en sociale systemen is nu al waar te nemen;
- Hoe langer effectieve mitigatie wordt uitgesteld, hoe duurder het wordt.

De IPCC-rapporten koppelen wetenschap aan beleid. Ze laten duidelijk de gevolgen van verschillende handelingsperspectieven zien en trekken daar conclusies uit. Het Parijse klimaatakkoord van 2015 is daarop gebaseerd. Serieuze en verantwoordelijke regeringen richten zich op dat klimaatakkoord. Niet als doekje voor het bloeden, maar als serieus vertrekpunt voor een beleid dat moet leiden tot overleven op deze aarde. In 2018 is het ‘Final report of the High-Level Expert Group on Sustainable Finance’ gepubliceerd. Dit rapport geeft strategische aanbevelingen voor een financieel systeem dat duurzame investeringen ondersteunt. De Europese Commissie baseert vervolgens zijn strategie om de duurzame economie in Europa te stimuleren op deze aanbevelingen.

Kristalhelder overzicht

Het PBL en KNMI hebben deze 5.000 pagina’s IPCC teruggebracht naar een samenvattend, Nederlandstalig rapport van 134 pagina’s. Ook dit rapport was onder de deelnemers nauwelijks bekend. En daar moet je een oorlog mee winnen… Dit rapport biedt niet alleen een handzaam overzicht van de stand van zaken van de klimaatwetenschap, maar geeft daarnaast ook inzicht in de gevolgen voor Nederland. Wilma Mansveld, destijds staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, zegt daar over: ‘Het geeft een kristalhelder overzicht van de gevolgen voor ons land. En vormt daarmee een onmisbare pijler voor het vinden van zowel de antwoorden als het grijpen van (economische) kansen bij de aanpak van klimaatverandering.’  

Doorgaan met ondernemen-oude-stijl is uitgesloten. We gaan van een ego- naar een eco-bewustzijn, aldus Veltenaar. Shell en Unilever zullen de 1,4 miljard dividendbelasting van hun aandeelhouders zelf hard nodig hebben om ongeschonden door de transitie te komen. Een Deens pensioenfonds heeft inmiddels 35 bedrijven uitgesloten vanwege het door die bedrijven gevoerde klimaatbeleid. De missie van de komende jaren moet niet zijn: hoe maak in meer geld uit mijn business, maar hoe overleven wij met elkaar? Dat ‘slimmer ondernemen en groeien’ alleen nog maar kan met inachtneming  van het milieu, bewijzen talloze voorbeelden uit de praktijk. 

Tenslotte nog even een ‘fashion-fact’: Ruud Veltenaar draagt geen geitenwollensokken.