Interview | Jos Claessens: leiderschap en verandering

Claessens stond als manager en leider jarenlang bij zakelijke dienstverleners met de poten in de modder. ‘Ik mocht een internationaal salesen accountmanagementteam opzetten en managen, en units door een structuurverandering en/of cultuuromslag loodsen. Mijn business- en levenslessen heb ik in het boek met de managementkaarten vastgelegd. Mensen begrepen soms niet hoe ik met mijn leiderschapsstijl zulke goede resultaten kon behalen. Ik was zakelijk en toch vriendelijk, geïnteresseerd: blijkbaar een lastige combinatie.’

Niet goed in strategie én uitvoering

‘Dat geldt voor negen op de tien leiders, blijkt uit een studie naar leiderschapseffectiviteit,’ zegt Claessens. ‘De meeste blinken uit in het een of het ander. Maar met alleen een mooie koers red je het niet en met alleen een leuke vaart ook niet. Het gaat om beide en vooral dat strategie en uitvoering op elkaar aansluiten. Helaas is dat laatste niet altijd het geval. Door een incomplete analyse maken bestuurders verkeerde keuzes en door onrealistische doelen raken medewerkers gedemotiveerd. Bovendien veranderen de meeste organisaties pas als ze met de rug tegen de muur staan en ze alleen nog maar een turnaround kunnen maken. Dat terwijl onderzoek aantoont dat zo’n 70 tot 80 procent van de veranderprogramma’s mislukt. Continu of geruisloos meebewegen heeft meer kans van slagen, en is te bewerkstelligen door bewust Leiderschap. Door een organisatie strategisch en operationeel te leiden, met focus op resultaat en mens.’

De zichtbare stappen van het proces

‘Mijn strategie-uitvoeringsmodel ontstond toen ik een acht tekende om mijn beleidsmatige cirkel met de operationele te verbinden. Ik herhaalde die lus diverse malen om aan te geven dat strategie-uitvoering een oneindig proces van verandering is. Dit ontwikkelmodel toont de bovenstroom in zes stappen: analyse, visie, missie, doelen en acties met resultaat als gevolg. De middelste vier vormen de basis van mijn businessplan op één A4’tje, dat wat minimaal nodig is om mensen te inspireren en verantwoordelijkheid te laten nemen.’

Maar het onzichtbare is bepalend

‘Want om mensen te laten bewegen en veranderen is meer nodig dan de harde feiten die we bewust waarnemen: namelijk de zachte kant, die van het gevoel achter ons verstand. Volgens wetenschappers is ons brein empathischer dan we denken en ons onbewuste slimmer dan ons bewuste. Het is die onderstroom, die niemand ziet maar op elk gebied de richting bepaalt. En organisatiegedrag is 90 procent van de ijsberg, het deel dat zich onder water bevindt. De bovenstroom met alle spreadsheets en cijfers is met 10 procent slechts het topje.’

Grip op de organisatiedynamiek

‘Dat is de droom van elke leider en ondernemer,’ vervolgt Claessens. ‘Hoe krijg ik met minimale inspanning maximaal resultaat? Door mensgericht leiding te geven en die stijl laat ik de lezer zelf beleven. Ook nodigt de verhalende vorm uit te reflecteren. Hoe bewust ben je, van jezelf, van anderen, van je omgeving? Om die reden noemt Lia Belilos, Commissaris bij Vanderlande, mijn managementboek een wake-upcall voor leiders. Leiderschap, zo zegt deze HR-leider, begint met zelfkennis en het vermogen te verbinden: strategie met uitvoering, individu met organisatie, service met klanten, waarden met gedrag, hoofd met hart en uitdaging met vertrouwen. En daar ben ik het helemaal mee eens, maar je kunt je alleen echt verbinden als je zelf in balans bent.’

Bewustwording is de eerste stap

‘En een ontwikkeling, veelal in gang gezet door een levensveranderende ervaring zoals een burn-out. De rationalisering heeft ervoor gezorgd dat we ons voornamelijk door ons denken laten leiden. Maar minder in je hoofd bezig zijn met het verleden of de toekomst geeft de noodzakelijke ruimte om in het hier en nu veel en goed waar te nemen en zaken in het juiste perspectief te zien. Gebruikmakend van je slimme onbewuste ben je creatiever en neem je betere beslissingen of vind je buitengewone oplossingen. Door meer je hart te volgen kun je authentieker en daarmee krachtiger in het leven staan, en ben je succesvoller als individu en zeker als manager.’