Wat te doen met gevonden tijd?

Het verschil tussen geplande en onverwachte vrije tijd

Een belangrijke factor die bepaalt hoe je je tijd benut, is of je van tevoren weet dat je extra tijd hebt, of dat het als een verrassing komt. Onderzoek laat zien dat ons brein anders reageert op geplande en onverwachte vrije tijd.

Wanneer je al vooraf weet dat er tijd vrijkomt, zoals wanneer een vergadering dagen van tevoren wordt geannuleerd, zul je die tijd waarschijnlijk gebruiken voor iets nuttigs, zoals werk of andere taken. Onverwachte vrije tijd, zoals wanneer een afspraak op het laatste moment niet doorgaat, geeft daarentegen eerder de neiging om iets leuks te doen.

Dit komt omdat ons brein vrije tijd anders verwerkt wanneer we die zelf "verdienen" of wanneer het onverwachts komt. Onverwachte tijd voelt als een bonus, en ons brein associeert bonussen eerder met plezierige, hedonistische activiteiten.

Het gevoel van druk maakt het verschil

Het gevoel van drukte speelt ook een rol in hoe je vrije tijd gebruikt. Wanneer je het druk hebt en extra vrije tijd krijgt, zul je die tijd waarschijnlijk gebruiken om extra werk te verzetten. Het idee dat er nog werk op je wacht, zorgt ervoor dat je de vrije tijd als een kans ziet om productief te blijven.

Als je daarentegen minder druk ervaart of jezelf toestaat om te ontspannen, zal je eerder kiezen voor ontspannende activiteiten. Dit patroon geldt zowel op het werk als in je persoonlijke leven.

Wat zijn hedonistische en utilitaristische activiteiten?

Binnen de psychologie wordt een onderscheid gemaakt tussen hedonistische en utilitaristische activiteiten. Utilitaristische activiteiten zijn taken die je als verplicht of nuttig ervaart, zoals werk, huishouden of andere praktische bezigheden. Deze activiteiten dragen bij aan je gevoel van stabiliteit, voldoening en prestatie.

Hedonistische activiteiten, daarentegen, zijn dingen die je doet puur voor het plezier. Ze hebben geen direct praktisch nut en zijn vaak minder gestructureerd. Denk bijvoorbeeld aan een wandeling maken, een boek lezen of een spelletje spelen. Hoewel beide soorten activiteiten belangrijk zijn voor ons welzijn, blijkt uit onderzoek dat het brein onbewust een voorkeur heeft voor utilitaristische taken, omdat deze meer direct meetbare voordelen opleveren.

Toch zijn hedonistische activiteiten essentieel voor ons mentale welzijn, omdat ze bijdragen aan positieve emoties en helpen stress te verlagen. Dit maakt het belangrijk om bewust tijd vrij te maken voor deze leuke, ontspannende bezigheden, vooral wanneer je onverwacht extra tijd hebt.

Zelf-verdiende vrije tijd vs. onverwachte vrije tijd

Het blijkt dat we het makkelijker vinden om vrije tijd voor leuke activiteiten te gebruiken wanneer we het gevoel hebben dat we die tijd zelf hebben verdiend. Heb je bijvoorbeeld je werk sneller afgerond dan verwacht, of zorgt een slimme beslissing ervoor dat een extra meeting niet meer nodig is? Dan voelt het alsof je die extra tijd hebt verdiend, waardoor het logisch lijkt om iets leuks te doen.

Aan de andere kant, als de extra tijd ontstaat door een externe factor, zoals een collega die zijn werk niet op tijd af heeft of een onverwachte annulering, voelt het minder verdiend. In dat geval grijpen we eerder naar andere nuttige taken of werk om de tijd op te vullen.

Tips voor het beste gebruik van gevonden tijd

Hoe kun je nu het beste omgaan met gevonden tijd? Hier zijn enkele praktische tips om het meeste uit deze onverwachte vrije momenten te halen:

1. Laat het gevoel van druk los

Als je voortdurend het gevoel hebt dat je nog werk moet verzetten, kan het verleidelijk zijn om gevonden tijd direct in te zetten voor werk. Probeer dit gevoel los te laten en jezelf te gunnen om iets leuks te doen. Dit draagt bij aan je welzijn en kan op de lange termijn zelfs je productiviteit verbeteren.

2. Zie onverwachte vrije tijd als een bonus

Zoals een financiële meevaller vaak wordt gebruikt voor leuke extraatjes, kun je onverwachte vrije tijd zien als een "tijdelijke meevaller". Gun jezelf de ruimte om die tijd te besteden aan ontspanning of plezier, zonder je schuldig te voelen.

3. Plan bewust vrije tijd in

Hoewel onverwachte vrije tijd vaak spontaan ontstaat, kan het ook nuttig zijn om bewust vrije tijd in te plannen. Wanneer je weet dat er een rustig moment aankomt, probeer het dan niet altijd in te vullen met nuttige taken. Sta jezelf toe om plezierige, hedonistische activiteiten te plannen, zelfs als je van tevoren weet dat er tijd vrijkomt.

4. Gebruik geplande vrije tijd slim

Wanneer je van tevoren weet dat je extra tijd hebt, bijvoorbeeld door een geannuleerde vergadering, kun je ervoor kiezen om die tijd nuttig te besteden, maar het kan ook slim zijn om een deel ervan bewust vrij te houden voor iets leuks. Maak een mix van hedonistische en utilitaristische activiteiten voor een gebalanceerd gebruik van je tijd.

5. Gun jezelf toestemming voor plezier

Het kan soms lastig zijn om jezelf toestemming te geven om iets leuks te doen, vooral als er nog werk op je wacht. Bedenk echter dat plezier en ontspanning essentieel zijn voor je mentale gezondheid en welzijn. Door jezelf af en toe tijd te gunnen voor hedonistische activiteiten, zul je uiteindelijk meer energie en focus hebben om aan je werk te besteden.

Gevonden tijd, een kwestie van balans

Of je nu te maken hebt met een geannuleerde vergadering of een andere onverwachte vrije periode, het is belangrijk om bewust na te denken over hoe je die tijd gebruikt. Hoewel ons brein vaak geneigd is om nuttige taken voorrang te geven, kunnen hedonistische activiteiten een positieve invloed hebben op je welzijn en je helpen stress te verlagen. Door een goede balans te vinden tussen nuttige en plezierige activiteiten, kun je optimaal profiteren van gevonden tijd.

Dus de volgende keer dat een vergadering wordt geannuleerd of je plotseling extra tijd hebt, vraag jezelf af: wil ik deze tijd gebruiken om productief te zijn, of gun ik mezelf een moment van plezier?