Stappen maken naar een kringloopeconomie

Het idee voor het Cradle to Cradle-concept werd al in 1991 geboren. De Amerikaanse architect William McDonough en de Duitse chemicus Michael Braungart lopen elkaar in dat jaar op het dak van een milieureceptie in New York tegen het lijf. De heren raken aan de praat over giftige afvalstoffen en het ontwerpen van producten. Michael voert het idee van een biologisch afbreekbare frisdrankfles aan. Deze fles bevat een zaadje waardoor het kan worden weggegooid zonder last te krijgen van het geweten; het dient als voedsel voor de natuur. Het duurt niet lang voordat er wordt geopperd om gezamenlijk de strijd om een betere wereld aan te binden en ruim drie jaar later staat hun bedrijf in de steigers. Toen hun hersenspinsels over een duurzamere economie in 2002 op papier uitkwamen vergaarde het concept nog meer bekendheid. Het boek 'Cradle to Cradle: Remaking The Way We Make Things' (in het Nederlands: Afval is voedsel) vloog over de toonbank.

Wat is Cradle to Cradle?

Maar wat is Cradle to Cradle nou precies? Grofweg streven de mannen een wereld na waar geen afval bestaat. Alles kent een tweede leven, doordat ieder product als grondstof voor iets nieuws dient. Dit principe stamt van oudsher uit de natuur, maar bij Cradle to Cradle gaat het ook op voor producten die de mens heeft gefabriceerd. Celia Noordegraaf van MVO Nederland, waarvoor een circulaire economie één van de speerpunten is, legt het als volgt uit: 'Er wordt uitgegaan van drie leidende principes: afval is voedsel, gebruikmaken van hernieuwbare energie en diversiteit bevorderen. Producten, productcomponenten, materialen en grondstoffen worden in kringlopen gehouden.'

Daarbij zijn twee soorten kringlopen te onderscheiden. Celia: 'Het kan een biologische of technische kringloop zijn. In een biologische kringloop worden grondstoffen weer opgenomen in de natuur, zoals milieuvriendelijke en volledig afbreekbare shampoo waar geen giftige stoffen in zitten. In een technische kringloop worden de componenten, materialen of grondstoffen uit een product gehaald om weer te dienen in een nieuw productleven. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een bureaustoel die geheel uit elkaar is te halen en waarvan componenten makkelijk te vervangen zijn.' Is de kringloopeconomie een utopie, die bijna sprookjesachtig aanvoelt? Misschien, maar het is niet per se onrealistisch. Diverse multinationals hebben in de afgelopen jaren al laten zien ervoor open te staan (zie kader). Wat Cradle to Cradle zo goed uitvoerbaar maakt, is dat het economische groei niet in de weg staat, waar veel duurzame initiatieven wél tegenaan lopen. De eeuwige paradox economie versus duurzaamheid speelt dus geen rol. En toch bespaart het aan het eind van de rit meer dan het kost.

Cradle to Cradle voor ondernemers

Mooie projecten, maar hoe kan je hier als ondernemer op inspelen? Vanzelfsprekend kunnen ondernemingen hun eigen producten ontwerpen via het Cradle to Cradle-principe. 'Maar van de uitgangspunten kunnen ook niet-producerende bedrijven gebruikmaken', vertelt Celia. 'Bijvoorbeeld door dit in hun inkoopbeleid te borgen.' Wie Cradle to Cradle wil toepassen, moet rekening houden met vijf principes. 'Dat zijn veilig en gezond materiaalgebruik, het hergebruik van materiaal, hernieuwbare energie en CO2-management, verbetering van de waterkwaliteit en sociale aspecten', aldus Celia. Kun je dit afvinken, dan is het mogelijk je te laten certificeren door Cradle to Cradle Products Innovation Institutie (C2C PII). Je wordt dan bekroond meteen speciaal certificaat. De bedragen die hiervoor moeten worden afgetikt, kunnen aardig oplopen: van 10.000 tot 20.000 euro. Daarnaast is het een behoorlijk tijdrovend traject, wat indirect kan worden gezien als kosten.

Vanuit dat oogpunt klinkt het niet heel verleidelijk om een Cradle to Cradlebeleid door te voeren. 'Echter', vervolgt Celia, 'Het kan ook geld opleveren. Je kunt besparen op grote hoeveelheden waardevolle grondstoffen en het brengt de kosten voor het onttrekken van natuurlijke grondstoffen omlaag. Bovendien, als je de materialen of grondstoffen in eigendom houdt, ben je daarmee bestand tegen stijgende of fluctuerende grondstofprijzen.'

Een andere pre is de verbetering van reputatie. 'Ondernemers kunnen zich onderscheiden van concurrenten door het aanbieden van Cradle to Cradle-producten. Consumenten zien steeds meer het belang van milieuvriendelijke, veilige, gezonde en recyclebare producten. Door zichtbaar te maken dat je volgens deze principes werkt, vergroot je het vertrouwen van de consumenten in jouw producten. Voor B2B-ondernemers kan het een belangrijke factor zijn waarom andere bedrijven met jou in zee gaan. Duurzame bedrijven nemen verantwoordelijkheid voor de gehele keten en verwachten van hun ketenpartners dat zij hierin ook meegaan.'

Meer dan recyclen

Cradle to Cradle is meer dan alleen recyclen. Stel: je draagt schoenen van gerecycled materiaal. Moet je die schoenen na een paar jaar alsnog naar de prullenbak verwijzen, behoort het niet tot het Cradle to Cradle-principe, waarbij producten continu worden hergebruikt. Celia tipt om hier als bedrijf goed bij stil te staan. 'Je kunt wel een prachtig Cradle to Cradle-product produceren en verkopen, maar het zou zonde zijn als deze alsnog in de verbrandingsoven of stortplaats eindigt. Daar zijn deze producten immers niet voor bedoeld. Denk dus goed na hoe je een retoursysteem kunt opzetten. De laatste tijd onderzoeken steeds meer bedrijven in hoeverre het haalbaar is om producten niet meer te verkopen maar te verhuren. Aan het einde van de huurperiode kan de eigenaar het product weer terughalen en repareren en hergebruiken.'

Cradle to Cradle doorvoeren doe je niet even op de vrijdagmiddag. 'Het leerproces kost tijd, moeite en geld.' Hoe voorkom je dat je in valkuilen valt? 'Stel je doelen goed scherp van te voren om te voorkomen dat je verkeerde en kostbare keuzes maakt. Je wordt gedwongen creatief te denken, binnen de organisatie maar ook met samenwerkingspartners. Je moet je doelen en strategieën herdefiniëren. Maar omdat je hiermee meer toekomstgericht wordt, maakt het je ook minder kwetsbaar.'