ZZP'er heeft meer recht op zekerheden

Het is van belang om de organisatie van arbeid aan te passen aan de economie en samenleving die we wensen, en in dat kader flexibel werkenden de nodige zekerheden te bieden. Met zekerheid durven mensen en bedrijven meer risico’s te nemen, stelt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). 

Tijd voor meer zekerheden

In de WRR-Verkenning 'Voor de zekerheid. De toekomst van flexibel werkenden en de moderne organisatie van arbeid' beschrijven en analyseren deskundigen de toenemende flexibilisering, hoe de organisatie van arbeid in verschillend opzichten verandert, wat de drijvende krachten daarachter zijn, welke gevolgen we zien, en wat antwoorden van de overheid en andere actoren zouden kunnen zijn.

Nederland is Europees koploper ZZP-schap en tijdelijke contracten. Het aantal mensen met een tijdelijk contract of werkzaam als ZZP'er is inmiddels bijna eenderde van het aantal werkenden. 

Flexibilisering is steeds wijder verspreid en structureler van aard. Ook is in toenemende mate sprake van hybridisering van arbeid: er ontstaan nieuwe combinaties en mengvormen van ondernemen, werken en consumeren. Mensen kunnen geld verdienen in de deeleconomie, zzp-ers zijn soms tegelijkertijd werknemer, en er zijn ‘intrapeneurs’, ondernemende werknemers binnen bedrijven.

Zorgen voor de lange-termijn economie en samenleving

Deze ontwikkelingen hebben niet alleen positieve gevolgen voor economie en samenleving. Te veel flexibilisering kan nadelige gevolgen hebben voor het verdienvermogen van de Nederlandse economie, wanneer daardoor minder scholing en innovatie plaatsvinden. 

En te veel flexibilisering kan leiden tot psychologische onzekerheid (stress, gebrek aan erkenning) en levenslooponzekerheid, waar vooral jonge mensen tegen aanlopen als ze een huis willen kopen of een gezin willen stichten. Er ontstaan nieuwe kwetsbare groepen met veel onzekerheid over hun inkomen en sociale zekerheid. 

Flexibilisering is een zaak van iedereen

Teruggaan naar de arbeidsmarkt van vroeger is niet mogelijk en niet wenselijk. Maar overheden en bedrijven kunnen de mate en vorm van flexibilisering aanpassen aan de aard van het werk. De overheid kan daartoe wet- en regelgeving inzetten en als werkgever het goede voorbeeld geven. Sociale partners hebben ook een verantwoordelijkheid, zoals in het moderniseren van cao’s en het stimuleren van arbeidsorganisaties met ruimte voor ondernemingszin en informeel en formeel leren. 

Daarnaast kunnen nieuwe zekerheden worden ingebouwd om de gevolgen van flexibilisering te compenseren. In het bestaande sociale zekerheidsstelsel kunnen aanpassingen worden uitgevoerd gericht op het verminderen van de verschillen tussen vaste werknemers en flexibele werkenden. Tegelijkertijd vragen de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt om een nieuwe langetermijnvisie op zekerheden.