Zzp'ers helpen hun eigen imago om zeep

Wil je weten hoe het ervoor staat met de zzp'ers? Google er op los en je hebt binnen een paar seconden een hele rij cijfers die het welzijn van de zelfstandigen claimen te duiden. Voor het gemak vat ik de cijfers waar onderzoeksbureaus mee komen even samen: het aantal zzp'ers groeit explosief, zelfstandigen hebben behoorlijke moeite de eindjes aan elkaar te knopen en het aantal faillissementen is ongekend hoog.

De reden die wordt gegeven voor deze trieste cijfers? De crisis natuurlijk. Beduidend minder marktonderzoekers durven de oorzaak bij de zzp'er zelf te leggen. Alleen bij de publicatie van de Interim Index 2012 werd aandacht besteed aan het gebrek aan ondernemerschap van zelfstandigen. De spijker op de kop, want als we eerlijk zijn: hoe ondernemend zijn zzp'ers nu eigenlijk?

Niet heel erg. Een paar minuten op de Twitter-accounts van zzp'ers rondkijkend levert vooral schuimende cappuccino's, broodjes met de buurman en allerhande YouTube-filmpjes op. Noodzakelijke ondernemersvitaminen tussen het brainstormen door? Ik vrees eerder een gebrek daaraan. Niet zo gek dat maar weinig zzp'ers het lang volhouden.

Waar gaat het mis? Bij de drempel die nauwelijks een drempel mag heten. Wil je ergens in dienst treden, dan moet je daar in meer of mindere mate moeite voor doen. Eerst moet je een vacature zoeken, een brief schrijven en een cv opstellen. Word je uitgenodigd voor een gesprek dan moet je dat voorbereiden en wellicht nog even naar de stad om representatieve kleding aan te schaffen. Vervolgens moet je jezelf bewijzen in het gesprek en zorgen dat je wordt aangenomen.

Dat hele traject slaat een zpp'er over. In theorie kun je 's ochtends bedenken dat zzp'er wilt worden en diezelfde dag nog als zodanig te boek staan. Stel je besluit tekstschrijver te worden, dan hoef je alleen de weg naar de dichtstbijgelegen KvK te vinden. In plaats van te bewijzen dat je kunt schrijven en potentiële opdrachtgevers weet te vinden, hoef je alleen maar een paspoort te overleggen. Of je als natuurkundige nu fotograaf wilt zijn of als glazenwasser laborant, bij de KvK ben je binnen een paar uur tijd zelfstandig ondernemer geworden en heb je een btw-nummer aan je naam hangen.

Om bij het voorbeeld te blijven, waarschijnlijk lukt het je als tekstschrijver om een aantal opdrachten binnen te halen binnen je kenniskring. Maar dan wordt het moeilijk. Je hebt namelijk geen idee wie je potentiële opdrachtgevers zijn en waar je die kunt bereiken. Een uitgebreid portfolio heb je ook niet en schrijven, dat heb je eigenlijk nooit geleerd. En dus zit je achter je pc te wachten tot iemand zich meldt om van jouw diensten gebruik te maken. Ondertussen spam je wat op social media over waar je allemaal voor in te huren bent. En omdat je toch niet veel anders omhanden hebt, tweet je ook maar over de versgezette cappuccino's en de buurman die een broodje komt eten.

Het mag je niet verbazen dat je de tent na een maand of wat op kunt doeken en verder moet teren op de financiële bijdragen van je partner, ouders of uitkeringsinstantie. Eigen schuld, dikke bankschuld. Maar ondertussen komt wel het imago van zzp'ers flink op de tocht te staan. Want hoeveel van de 728.000 Nederlandse zzp'ers kunnen écht wat ze beweren te kunnen? Je kunt het opdrachtgevers niet kwalijk nemen dat ze liever werken met een vaste poule van freelancers. Telkens moeten beoordelen of ze te maken hebben met een cappuccinodrinkende schijn-zzp'er gaat irriteren. Jammer is alleen dat talentvolle starters zo buitenspel worden gezet.

Is er een oplossing? Elk freelance-beroep beschermd maken is een onmogelijk en ongewenste opgave, hoewel veel fotografen er nog dagelijks voor pleiten. Een bekwaamheidstoets verplicht stellen bij een KvK-inschrijving? Mogelijk, maar ik leg het liever bij de zzp'er zelf: ga niet als zelfstandig aan de slag als je liever melk opklopt omdat je partner/ouder/uitkeringsinstantie toch wel voor je zakgeld zorgt. Het is misschien een raar idee, maar probeer freelancen als werk te zien. Dat is voor iedereen beter.