Met een frisse en vrolijke blik naar een duurzamere wereld

Als klap op de vuurpijl heeft Anne-Marie aan de wieg van het initiatief '17 doelen die je deelt' gestaan, het initiatief dat ons kennis laat maken met de Sustainable Development Goals. Baaz gaat in gesprek met een ondernemer die duurzaamheid naast noodzakelijk ook leuk en inspirerend maakt.

'Het leukste aan ondernemen is het feit dat je aan jezelf bouwt. Daar ben je een groot deel van je tijd mee bezig', vertelt Anne-Marie Rakhorst, wanneer we vragen naar het plezier van ondernemen. Iets dat van jongs af aan door de aderen van de zakenvrouw stroomt. 'Ik kom uit een familie van ondernemers. Gekscherend zeg ik wel eens dat we ondernemen omdat we niets anders kunnen. Echter draait het om de behoefte iets te creëren. Te bouwen. Dat zit in je DNA.'

Met dat ondernemerschap in het bloed startte Anne-Marie in 1994 in het Brabantse Heeswijk Search; een laboratorium, gespecialiseerd in asbestonderzoek. Het bedrijf groeide in de jaren erna uit tot een succesvol ingenieurs- en adviesbureau, laboratorium en opleidingsinstituut. 

'Het starten van dat bedrijf is destijds een zeer bewuste keuze geweest. In de tijd dat ik studeerde en kort daarna waren het gifschandaal in Lekkerkerk (een nieuwbouwwijk bleek begin jaren tachtig gebouwd op sterk verontreinigde grond, red.) en het Brundtland-rapport (een internationaal opgesteld milieurapport uit 1987 waarin voor het eerst werd gerept over duurzame ontwikkeling, red.) groot in het nieuws. Zelf woonde ik met mijn ouders op een verbouwde boerderij in het Brabantse buitengebied, tussen talloze dieren en boerenkinderen. Die factoren leidde er toe dat ik al snel grote interesse had in het duurzaam ondernemen', vertelt Anne-Marie.

Zaken als milieu en duurzaamheid speelden in de jaren tachtig en negentig nog lang niet zo als de laatste twintig jaar. Of ziet de onderneemster dat anders? 'Klopt. Duurzaamheid heeft nu gelukkig een veel grotere rol binnen het ondernemen. Met name bij het MKB zie je een enorme betrokkenheid. Ik merk het bij collega's: ze zijn vaak eigenwijs, maar ook erg betrokken. Rijk willen worden van hun werk is zelden wat ze willen. Men onderneemt uit bevlogenheid, uit passie. Dat leidt tot een bepaalde energie, pragmatiek en daadkracht', aldus Anne-Marie. 'Ik moet er wel bij vertellen dat er helemaal niets duurzaam is aan failliet gaan. Een financieel gezond bedrijf is een noodzakelijke basis, wil je met succes duurzaam kunnen ondernemen. Het is een randvoorwaarde van ondernemerschap in het algemeen!'

Randvoorwaarden voor duurzaam ondernemen

Failliet gaan gelukkig steeds minder bedrijven sinds de laatste grote crisis definitief achter ons lijkt te liggen. Betekent het ook dat men steeds duurzamer onderneemt, in tegenstelling tot vijf of tien jaar geleden? 'Zeker. Maar veel ondernemers vallen terug in hun oude, weinig duurzame manier van werken', meent Anne-Marie. 'Ik zei het al: je moet aan een aantal randvoorwaarden voldoen wil je succesvol duurzaam ondernemen. Ik ben voorzitter van de Transitieagenda Consumptiegoederen waarin we onderzoeken wat er moet gebeuren om in deze sector circulair te worden. Ik merkte toen dat wanneer je naar consumptiegoederen kijkt, er nog te veel wordt uitgegaan van het collectief. Zoals de kosten die komen kijken bij het tegengaan van CO2-uitstoot. Die kosten moeten veel eerlijker worden verdeeld. Zeker in deze tijd. Noodzakelijk, wil je slagen met een circulaire en duurzame economie.'

Informatie is daarom onmisbaar. Informatie die te vinden is via het platform Duurzaamheid.nl, waar Anne-Marie de initiatiefneemster van is. 'Informatie verkrijgbaar voor 0 euro. Het mag niets kosten. We willen dat echt iedereen toegang heeft tot de kennis die we bieden via het platform. Alle drempels zijn weggehaald: je hoeft niets te betalen voor artikelen of advies van de beste experts. Duurzaamheid.nl draait om journalistiek onafhankelijke content en advies. Op die manier creëer je de grootste impact.'

17 werelddoelen

Waar Duurzaamheid.nl zich richt op ondernemers en organisaties, is het platform '17 doelen die je deelt' bedoeld voor een maatschappijbrede doelgroep. 'De hoofdrol is weggelegd voor 17 kinderen die kinderambassadeur voor de Werelddoelen zijn. In 17 filmpjes komen alle 17 Sustainable Development Goals aan bod. De kinderen zijn al actief in allerlei netwerken en presentaties en weten perfect waarover ze praten.'

Anne-Marie: 'Weet je, we zijn snel geneigd om kinderen steeds weer iets uit te leggen. Wij vinden het juist interessant om de zaken om te draaien. Laat kinderen ons iets uitleggen. Vooral aan de groep mensen die nog niet alles weet van duurzaam ondernemen en misschien niet op zoek is naar de waaromvraag, maar de hoe-vraag. Hoe toegankelijker je iets verwoord, hoe langer de informatie beklijft bij de ontvanger. Kinderen zijn daarbij een bijzondere asset. Ze weten vaak precies hoe ze iets helder en eenvoudig onder woorden kunnen brengen. Het geeft een frisse draai aan een gesprek of een uitleg.'

Bewijs kwam er recent toen kinderen onder meer de CEO's van Shell en Schiphol vragen mochten stellen. De jeugdige gasten gingen letterlijk op de stoelen van de directie zitten, de topmannen en -vrouwen op poefjes. 'Het leverde prachtige en verfrissende gesprekken op. Gesprekken waarin kinderen ook de waaromvraag mogen stellen. Waarom halen we nog olie uit te grond terwijl we weten welke invloed het heeft op de klimaatverandering? Waarom maken we zoveel vliegreizen terwijl het effect daarvan groot is op onze planeet? Het zijn op een respectvolle manier gestelde vragen zonder beschuldigende vingers. Men is daardoor veel opener in het beantwoorden. Kijk naar Marjan van Loon, de president-directeur van Shell. Een Brabantse vrouw van mijn leeftijd met kinderen. Ze weet precies hoe je op een mooie manier kunt communiceren met kinderen en het levert prachtige gesprekken op.' 

Palermo

Het zijn gesprekken waaruit boeiende ideeën voortvloeien. Ideeën die kunnen helpen bij grote duurzaamheidsvraagstukken en ideeën die de ondernemer mede inspireren bij het schrijven van haar eerstvolgende boek dat in het voorjaar van 2019 gaat verschijnen. 'Het boek gaat over duurzaamheid 3.0 en behandelt belangrijke vragen voor en over stedelijke gebieden in alle uithoeken van deze planeet. Denk aan circulaire economie, de energietransitie en de sociale inclusie van bewoners in de stad. Voor dat laatste ben ik kort geleden naar Palermo geweest. Leoluca Orlando is er burgemeester. Zijn visie is dat mobiliteit verankerd moet worden in de internationale rechten van de mens; iedereen moet zich vrij op de planeet kunnen bewegen, met of zonder verblijfsvergunning. De dag van vandaag een zeer contrasterende mening en zeker in zuidelijk Italië, waar men veel te maken heeft met bootvluchtelingen. Orlando ontvangt hen met open armen. Op dat moment zijn ze inwoner van Palermo. Hoe interessant is dat? Vooral wanneer je nagaat dat hij veertig jaar lang tegen de maffia op Sicilië heeft gestreden. Op eenzelfde manier strijdt hij voor mensenrechten. De burgemeester zei tegen mij: 'De strijd tegen de maffia duurde 40 jaar, dan kan je niet verwachten dat ik de strijd tegen het populisme stante pede win. Daar gaan vele jaren en zelfs decennia  overheen'. 

Trek die visie van Leoluca Orlando door naar alle 17 werelddoelen en je begrijpt dat we een lange weg hebben te gaan, ook wanneer je kijkt naar zaken als gelijkheid tussen man en vrouw of gelijkheid in de gezondheidszorg. 'Het zijn transities die tientallen jaren duren en waar we echt iedereen voor nodig hebben.'

Samengevat: een eerlijke, duurzamere wereld maken we met ons allen en we moeten veel meer doen dan ons blindstaren op winst. 'We zijn in Nederland opgevoed met het Bruto Binnenlands Product waaraan we onze welvaart meten. Dat maakt ons soms gek. Het is daarom fijn dat het CBS is gestart met het meten van de brede welvaart. In de Monitor Brede Welvaart worden zowel de economische als de ecologische en sociaalmaatschappelijke aspecten van welvaart gemeten. Zeer belangrijk, want men meet niet alleen het hier en nu, maar ook het elders en later. Op die manier is het kristalhelder waar je je als ondernemer en maatschappij op moet richten. We zitten nog maar aan het begin van een heel, heel grote transitie waarin steeds meer belangrijke zaken helder worden. Informatie die voor ons allemaal even belangrijk is.'

Innovatieve startups

Het is informatie waarmee jonge, innovatieve bedrijven aan de slag kunnen. Felyx is zo'n startup. Het is een succesvol deelconcept uit de koker van de jonge ondernemers Quinten Selhorst en Maarten Poot, waarbij e-scooters overal kunnen worden opgepikt en achtergelaten. Dankzij een weldoordachte aanpak van dit free-floating-principe wordt parkeer- en andere overlast voorkomen. Nu nog in Amsterdam en Rotterdam, binnenkort in twaalf steden. 

Anne-Marie Rakhorst is investeerder in het bedrijf. 'Maarten en Quinten zijn ontzettend inspirerende ondernemers. Het is voor mij zo leuk om met deze jonge kerels te werken! Ze zijn professioneel en snappen precies wat ze moeten doen om succesvol te zijn. Wat betreft inspiratie is het tweerichtingsverkeer. Hetzelfde geldt voor de 17 kinderen waar we zojuist over spraken. Wat is het leuk om met die kinderen te werken. Een van die kinderen heeft een voor iedereen toegankelijke gezondheidszorg als werelddoel. Hij heet Fulco en heeft een taaislijmziekte en weet als geen ander hoe belangrijk een goede gezondheidszorg is. Zijn visie, kennis en ambitie zijn - ondanks zijn ziekte - zo inspirerend! Dankzij hem wil ik andere mensen nog beter en vaker inspireren.'

Inspireren is, zoals door Anne-Marie aangehaald, kennis en innovatie delen. Daardoor is er in weerwil van pessimisten al veel bereikt op het vlak van duurzaamheid. 'Onze rivieren waren lange tijd het afvoerputje van Europa. Die rivieren zijn nu veel schoner. Het gat in de ozonlaag is kleiner geworden en we hebben de wereldhonger in 12 jaar tijd gehalveerd, terwijl er 15 jaar voor gerekend was. Kortom, we hebben met elkaar flink wat werk verzet en successen bereikt. En ja, natuurlijk moet er nog heel veel gebeuren. Maar het gaat om wat er wel kan, of wat er binnenkort kan. Iets dat ondernemers eigen is. Die zoeken naar mogelijkheden. Lukt iets op manier A niet? Dan manier B. Of C. De oplossing moet er hoe dan ook komen.' 

Diversiteit in de top

Naast duurzaamheid staat Anne-Marie Rakhorst op de barricaden voor gelijkheid en diversiteit. In onze maatschappij, maar zeker ook binnen het ondernemerschap. 'Ontzettend belangrijk! Er is genoeg wetenschappelijk bewijs dat diversiteit binnen bedrijven - en zeker ook in de top - ongelooflijk belangrijk is. Bij de Nederlandse overheid is men de laatste jaren behoorlijk ingelopen, maar in het bedrijfsleven loopt men achter. De verhouding is zelfs slechter geworden. Dat moeten we oplossen. Meer diversiteit in de top is een kwestie van beter organiseren', verduidelijkt de zakenvrouw.

Hoe het toch komt dat Nederland achterloopt? 'Het lijkt cultuurhistorisch bepaald. Maar het zit ook in ons onderwijs en onze maatschappij. Zo kan een gezin in ons land vaker van één inkomen leven, in veel andere landen kan dat echt niet. Daar moeten vader en moeder aan de slag. Overigens zie je langzaamaan een positieve verandering bij ons. Kijk naar de discussie rondom vaderschapsverlof. Dat geeft ambitieuze vrouwen vaker de kans hogerop de carrièreladder te klimmen.' 

Anne-Marie is hoe dan ook een optimist. Of we het nu hebben over duurzaamheid en de circulaire economie of diversiteit en inclusiviteit. Steeds weer ziet ze jonge ondernemers die wél de bokshandschoenen oppakken en met innovatieve ideeën strijden voor een betere en gezonde wereld. 'Ik ga elke zomer met mijn zoontje naar het strand en dan zie ik al die vervuilende plastic emmertjes langskomen. Dat kan echt niet meer. Maar nu is er een startup die dat aan gaat pakken: ZSILT. Ik vind het fantastisch om samen met die ondernemers te ondernemen om via kleine, belangrijke stappen tot een meer en meer duurzame planeet te komen. Onderschat onze voorbeeldpositie als land niet ten opzichte van andere landen. Te weinig mensen weten hoe goed Nederland bezig is op het gebied van circulaire economie. Ons land heeft een gigantische invloed op de internationale handelsketens. Hoe mooi is dat?'

Durf te investeren

Graag zet de ondernemer nog een heel belangrijk uitroepteken bij het voorgaande. 'Een goed idee verdient een kapitaalinjectie, de beste investering. Dat is nu nog een probleem. We hebben verschrikkelijk veel geld in Nederland. Geld dat nog nooit zo goedkoop was als nu. Echter is de risicobereidheid nul komma nul. Ik roep op meer te investeren in kansrijke en innovatieve bedrijven. Niet alleen speculeren, maar handelen. Investeer in de reële economie. Daar horen af en toe risico's bij. Die zijn het waard om onze jonge ondernemers verder te helpen, zodat Nederland een voorloper blijft wanneer we spreken over duurzaam en circulair ondernemen.'