Kappen met dat ivoren torentje; gauw terug naar de werkvloer!

Is de tijd van het ivoren torentje voorbij?

Ja, en die ontwikkeling gaat door de aanwezigheid van media en komst van nieuwe media sneller dan ooit. De laatste decennia claimden en kregen werknemers allemaal een podium. Ze willen gehoord worden, en dan pikken ze die oude manier niet meer.

Is autoriteit simpelweg minder vanzelfsprekend geworden?

Autoriteit haalde je in de klassieke situatie uit je functietitel, je eigen parkeerplaats. De directie heeft of had in sommige bedrijven een eigen lunchroom. Die muren zijn we al aan het afbreken. Bovendien kunnen we allemaal veel sneller bij informatie. De gemiddelde skillset is groter geworden en de hiërarchie kleiner.

Wat heeft de veranderde situatie met communicatie tussen management en werknemers gedaan?

De meest productieve, meest gelukkige medewerkers, zijn zij die gehoord worden. Dat staat voor hen gelijk aan serieus genomen worden. Werkgevers zijn in het openstaan voor communicatie soms bang voor een losgeslagen democratie in hun bedrijf, waarin iedereen ‘maar iets vindt’. Maar in de praktijk blijkt dat men genomen beslissingen respecteert, zolang zij maar het idee hebben dat ze meetellen in het besluitvormingsproces.

Wat voor eigenschappen vraagt dit van een manager of werkgever?

Vroeger was het zo dat de beste smid, de baas werd van alle smeden. Dat geldt niet meer. Om leiding te geven heb je hele andere kwaliteiten nodig. Je hoeft bijvoorbeeld niet eens heel intelligent te zijn in de klassieke betekenis van het woord, al helpt dat wel. Je moet emotioneel intelligent zijn. Dat is het belangrijkst.

In de praktijk blijkt dat werknemers nog wel een gat waarnemen tussen henzelf en de directie. Ze hebben nu de mogelijkheid aan te kloppen, maar het gebeurt nog niet altijd. Hoe komt dat?

De hype van het open deuren-beleid bestaat al jaren. Directeurs slaan zichzelf op de borst: “Iedereen mag hier naar binnen lopen”. Maar dat gebeurt niet. Als je werknemers vraagt wat zij het meest aan hun baas waarderen, noemen ze nooit die open deur. Ze praten dan eerder over managers die proactief hun kantoor uitstappen, zelf naar de werkvloer komen en zich kwetsbaar opstellen. Dát is leiderschap in 2020.

Landelijk loopt er een initiatief van CSU dat precies die houding stimuleert. En hoewel COVID dit jaar een stokje voor de Nationale Meewerkweek steekt, moedig jij de boodschap aan?

Ik vind dat een heel mooi initiatief, omdat het vooral ook voor bewustwording zorgt buiten die ene dag of week. Het houdt ook kritisch de kwestie van toegevoegde waarde tegen het licht. Wat is de waarde van de managementlagen? Wat is mijn waarde? Zo’n meewerkweek zorgt voor bewustwording op alle bedrijfsniveaus. Het verkleint de marges tussen de managementlagen en leert iedereen dat er héél veel kunde en expertise op de vloer rondloopt, en niet alleen in de toplagen van een bedrijf.

Is het geen gevaar dat een meewerkdag voor het management een eenmalig, en slechts symbolisch gebaar blijkt?

Ik zou het willen zien als een symbolische dag die bijdraagt aan een groter geheel. De bewustwording waar we net over spraken, het waargenomen verschil tussen lagen dat kleiner wordt, zorgt na zo’n dag hopelijk voor een informeler klimaat, waarin communicatie heen-en-weer soepeler verloopt. Daarnaast biedt het inzichten in wat er speelt bij medewerkers op de werkvloer, waar echt iets mee gedaan kan worden.

En verkleining van de waargenomen verschillen tussen managementlagen zorgt dan voor een veilig gevoel bij de werknemer.

Juist. Managers en leiders die mij inspireren doen twee dingen heel goed. Allereerst creëren ze een klimaat waarin iedereen zich veilig voelt en zich durft te laten horen. Zulke bedrijven delen kennis en inzichten, en kunnen zo goed hun werk doen. En ten tweede durven zij, als ze genoeg gehoord en gezien hebben, knopen door te hakken. Nogmaals: mensen respecteren die keuzes meestal. Hiërarchie is op die manier niets negatiefs.

Kun je dat ‘nieuwe leiderschap’ leren?

Deels. Ik geloof dat je wel ‘iets’ in je karakter moet hebben dat zich ervoor leent. Je ziet dat tijdens teambuildingsactiviteiten, of zelfs in vriendengroepen die op stap zijn. Iemand neemt toch altijd het voortouw. Maar als je een deel van die kwaliteiten hebt, kun je altijd dingen leren. Het is bijvoorbeeld heel slim om actief feedback te vragen aan je werknemers. Dat is gewoon een instrument, en ook weer één waarbij je jezelf kwetsbaar opstelt en zo vertrouwen kweekt.