Achteraf betalen is doorgeslagen, wetgeving vanuit Europa gewenst

Achteraf betalen is heel populair omdat het heel eenvoudig is om producten te bestellen, zonder direct te betalen. Geheel kosteloos, zo lijkt het. Maar veel van de bedrijven die het aankoopbedrag voorschieten, verdienen flink aan de boetes die volgen als de rekening te laat wordt betaald. Eén op de vijf consumenten heeft wel eens een betaling gemist en daardoor dus een boete ontvangen. Rechters en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) dringen aan op meer regelgeving. De NOS sprak in het programma Nieuwsuur met de AFM en Justitie.

Daniëlle de Jager van AFM: "We zien dat achteraf betalen enorm in opkomst is. Eén op de vijf klanten van de apps betalen nu al extra kosten. Bijvoorbeeld bij het missen van een betalingstermijn. Dat vinden wij een groot aantal."

Het verdienmodel van bedrijven zoals Klarna liegt er niet om: ze krijgen een vergoeding van de winkelier en verdienen als klanten te laat betalen. De inkomsten uit boetes kunnen flink oplopen; bij Klarna tot wel 40% van de omzet. De Jager: "We denken dat daar ook wel een prikkel inzit: er is niet veel belang bij het goed informeren van je klanten over de betalingstermijn en de hoogte van de kosten.

Bovendien wijst het onderzoek uit dat veel aanbieders er weinig aan doen om consumenten te beschermen, zo kunnen er veel bestellingen tegelijkertijd worden geplaatst en worden consumenten pas geweerd van het gebruik wanneer ze in het incassotraject zitten. Vooral jongeren blijken hier gevoelig voor. “De beste klant is er een die betaalt, maar het liefste wel te laat,” zo lijkt het volgens De Jager.

Rechter Marjolein van der Kolk ziet op haar zittingen dagelijks mensen met problematische schulden. Door achteraf te betalen, lopen die schulden snel op. "Als je iets koopt dan ben je er op dat moment blij mee, maar drie weken later ben je er aan gewend en vergeet je nog wel eens dat je nog moet betalen", zegt ze.

Ondertussen liggen er dan alweer andere rekeningen die ook betaald moeten worden. "En wat is er dan makkelijk om net te doen of te zeggen of je die rekening niet hebt gezien?", zegt Van der Kolk. "Als je dat maar drie keer doet, dan kom je vanzelf bij ons en zijn de kosten inmiddels flink hoger dan je in eerste instantie had moeten betalen. Echt zonde."

Goede voorbeelden

Aan het rapport van de AFM hebben onder meer de betaalmethoden Klarna, Riverty, Billink, Tinka en in3 deelgenomen. Hoewel er dus zeker bepaalde risico’s kleven aan de betaaloplossingen en bepaalde aanbieders beloven om hun verdienmodellen aan te passen, zijn er ook aanbieders die het al goed doen. In het AFM-rapport blijkt dit vooral bij nieuwere betaalmethoden, zoals uitgesteld betalen in 3 delen, zonder rente. Het Nederlandse bedrijf in3 heeft zich hier als eerste op de Nederlandse markt in gespecialiseerd en het verdienmodel is heel transparant: enkel via webwinkels die een commissie betalen. Er is geen rente bij de consument en er worden geen boetes of andere kosten in rekening gebracht voor late betalingen. Ook aan het incassotraject wordt geen euro verdiend. 

De betaalmethode biedt consumenten inzicht in hun bestedingslimiet. Daarmee is ook het aantal orders dat men kan plaatsen ook gelimiteerd. Verder wordt de consument beschermd doordat je pas een nieuwe bestelling plaatsen wanneer je geen openstaande betaaltermijnen hebt. Veel BNPL(Buy Now Pay Later)-aanbieders weren nieuwe bestellingen van consumenten pas in een veel later stadium, namelijk wanneer ze al in een incassotraject zitten. Dan is het kwaad al geschied.

Achteraf betalen is doorgeslagen

Hans Langenhuizen, CEO van in3, geeft commentaar op alle berichtgeving: “BNPL lijkt een beetje te zijn doorgeslagen en lijkt daar nu ook echt schade van te ondervinden. In bepaalde sectoren, waaronder fashion, is achteraf betalen de norm geworden. Dat vind ik op zich niet vreemd omdat je producten wil kunnen passen voordat je ze koopt. Dat doe je in een fysieke winkel ook. Maar tegenwoordig kunnen we alles achteraf betalen, zelfs eten en drinken. Je kunt in Nederland online alcohol bestellen en pas over 30 dagen moeten afrekenen. Vreemd, toch?”

Er is nog een belangrijke, onderbelichte keerzijde van achteraf betalen, namelijk dat dit enorm veel retourzendingen oplevert. Dit kost een winkelier veel geld. Deze ‘retourcultuur’ werkt consumeren in de hand en het zorgt ervoor dat pakketdiensten maar blijven rijden. Jaarlijks worden er in Europa miljarden euro’s aan bruikbare goederen zoals kleren en elektronica vernietigd, omdat dat goedkoper is dan geretourneerde of onverkochte artikelen opnieuw in distributie te brengen.

“Daar doen wij niet aan mee. Wij sluiten bewust productcategorieën uit die naar onze mening niet passen bij uitgestelde betaling. Omdat wij geld verdienen wanneer de consument netjes betaalt, bieden we onze service alleen aan in markten die passen bij onze dienstverlening. Ook het feit dat je het eerste deel van je bestelling direct betaalt, maakt dat mensen zich al bewuster zijn van de aankoop en minder snel retourneren. Wij zijn heel blij dat de Europese Commissie zich beraadt over wetgeving van BNPL,” besluit Langenhuizen.

Europees ingrijpen

De Europese Commissie heeft voorgesteld om BNPL te reguleren binnen de Richtlijn Consumentenkrediet (CCD). Als dit daadwerkelijk gaat gebeuren zullen BNPL-aanbieders moeten voldoen aan verschillende eisen op het vlak van onder meer informatieverstrekking, kredietwaardigheidstoets en achterstandsbeheer. Gezien de risico’s van BNPL vindt ook de AFM het nodig om met regulering van BNPL de bescherming van consumenten die gebruik maken van dit product te vergroten. De meeste betaalmethodes hebben zich uitgesproken om hun verdienmodellen en processen te verbeteren en zullen wellicht onder druk of toezicht van de AFM of de Europese commissie wel moeten.