Hoe voorkom je een burn-out?

Tijd en energie, het zijn de beste vrienden en tegelijkertijd de grootste vijanden van elke ondernemer. Wil je een beetje succesvol zijn, dan zul je harder moeten werken dan je omgeving, moeten beknibbelen op je slaap en altijd en overal bereikbaar zijn. Zeker in zware economische tijden waarin het plaatje minder rooskleurig is en de omzetcijfers teruglopen zul je je moeten bewijzen als geboren ondernemer die zich in stressvolle tijden staande weet te houden. Dat betekent: nog meer werken, minder slapen en harder timmeren aan je netwerk. Tot je erbij neervalt. Letterlijk, want zelfs de meest succesvolle en daadkrachtige ondernemer valt uiteindelijk om.

Arko van Brakel deed dat tijdens een workshop die hij verzorgde. De symptomen die hem hadden kunnen waarschuwen waren hem niet opgevallen, pas toen hij op de vloer lag had hij door dat hij te ver was gegaan. Het gebeurde in het jaar 2000 toen Arko als gevierd ondernemer en mede-oprichter van Euronet, PuntEDU en Jamby door het leven ging. Van crisis was absoluut geen sprake, in financieel opzicht had Arko weinig te klagen. Tenminste, dat dacht hij. 'Ik stuiterde door het leven', blikt Arko terug. 'Alles was een grote adrenalinekick. Ik sliep vier uur per nacht, was in alle kranten en bladen en overal op de televisie en radio te zien en te horen en de miljoenen vlogen me om de oren.'Het was het succes waardoor Arko het volhield, dat merkte hij toen het even minder ging. 'Ik voelde me ineens vermoeid en volledig opgebrand.'

Negatieve stress

'De belangrijkste oorzaak van een burn-out is dat mensen steeds harder gaan werken, terwijl het steeds minder oplevert', verklaart Jos Verheijden, burn-out-coach bij Verheijden Consult. 'In een groeiende en bloeiende economie kan iedereen een bedrijf runnen. In tijden van crisis zullen alleen de echte ondernemers in hun kracht blijven. De anderen zullen proberen om steeds harder te werken met de kennis, inzichten en vaardigheden die ze al bezitten en zien op een gegeven moment geen uitweg meer. Dat levert zoveel negatieve stress op dat het heel ongezond wordt en uiteindelijk vallen ze om. Dat kan zijn doordat het bedrijf failliet gaat, of omdat de ondernemer in een persoonlijke crisis terechtkomt, wat vaak eindigt in een burn-out.'

Zo'n burn-out kan zich uiten op verschillende manieren, variërend van eenzaamheid tot extreme vermoeidheid en fysieke klachten. Toen Arko na zijn val voor een paar maanden naar Aruba vertrok kon hij geen fatsoenlijk gesprek voeren, vertelt hij. 'Ik hoorde alle stemmen door elkaar, kon geen boek lezen zonder dat de letters voor mijn ogen dansten en liep met een zonnebril door mijn eigen huis', somt hij de gevolgen op. Ondertussen riep hij de hulp in van enkele coaches die hij in zijn netwerk had en ging hij na wat nu precies de oorzaak was voor zijn gesteldheid en hoe hij die in de toekomst kon voorkomen. Met resultaat: sindsdien die ene burn-out heeft Arko nergens last van en coacht hij andere ondernemers die te maken hebben met een overdosis stress.

Dovemansoren

Ook Jos coacht ondernemers die te maken hebben met een burn-out, maar als we hem vragen naar tips om zo'n uitputting te voorkomen blijft het stil. 'Alle tips aan potentiële burn-out-kandidaten zijn aan dovemansoren gericht', zegt hij stellig. 'Je kunt ze wel geven, maar ze komen eenvoudigweg niet aan. Deze mensen zijn er zelf van overtuigd dat ze geen burn-out kunnen krijgen en dat is dus precies de reden waarom ze potentieel kandidaat zijn!' Dat merkt hij ook in zijn praktijk waar hij twee soorten trainingen geeft: trainingen om van een burn-out te herstellen (Persoonlijk Leiderschap) en trainingen om een burn-out te voorkomen (Persoonlijk Meesterschap). 'Die eerste zitten helemaal vol, terwijl die tweede veel moeilijker zijn om vol te krijgen.'

Hoewel hij het aantal ondernemers dat bij hem aanklopt in deze crisistijd duidelijk ziet groeien, merkt ook Arko dat zijn adviezen niet altijd even goed aankomen. In zijn ogen helpt het als je er niet al te spannend over doet. 'Het is een heel beladen onderwerp dat mensen sterk associëren met falen. Dat is onzin, het is logisch dat je na jarenlang keihard werken rust nodig hebt en zo moet je het ook benaderen', zegt Arko. De belangrijkste tip kreeg Arko van een Amerikaan die hij op Aruba tegen het lijf liep. 'Drie keer had hij een burn-out gehad, maar hij had zijn lesje nu geleerd, vertelde hij me. Toen ik vroeg wat die les dan was zei hij: “ik doe voortaan alles honderd procent”. Toen ik hem niet-begrijpend aankeek, legde hij uit: “work hard, play hard en rest hard”. Hij bedoelde dat je alles wat je doet je volledige focus moet hebben. Als je aan het sporten bent staat je telefoon uit, als je in een vergadering zit ben je alleen dáár mee bezig en als je rust neemt zit je niet ondertussen met je hoofd op kantoor. Die focus is de nummer één succesfactor bij succesvolle mensen.'

Succesfactor

Een heldere focus en duidelijke doelen, dat is het geheim volgens Arko. Zeker in tijden van crisis waar alles op scherp komt te staan en er allerlei stressveroorzakende zaken aan de zijlijn spelen, is het zaak je focus te houden en je energie niet te verspillen aan afleiding. Want stress levert de crisis al genoeg, zeker als je in een branche opereert waar de inkomsten het hardst achteruitgaan. 'En toch', zegt Arko, 'vind ik dat slechte omstandigheden niet bestaan. Slechte ondernemers wel. Die ondernemers kunnen zich niet aanpassen aan een veranderende werkelijkheid en een verslechterende conjunctuur en zal er alleen maar stress van ondervinden. Een goede ondernemer durft wel structurele aanpassingen te doen zoals afscheid nemen van een pand of werknemers waaraan hij gehecht is. Als dat lukt, wordt de kans op een burn-out direct kleiner: de ondernemer heeft zelf weer de controle en is directeur van zijn eigen leven.