Tweebaans werk: hoe banen combineren voor jou werken kan

Tekst: Redactie 

Invoegen op de tweebaansweg

Als je op een kruispunt belandt, dan moet je kiezen. Ga ik linksaf of rechtsaf? Zeg ik ja of zeg ik nee? Zal ik dit doen of dat doen? Ga ik door of richt ik me op iets anders? Het terugkerende woordje is of. Het is óf dit, óf dat. Wie nadenkt over werk, komt geregeld die kruispunten tegen. Een nieuwe baan. Een vacature. Een project. Een carrièreswitch. Op een kruispunt is het altijd of-of. Maar ons wegennet bestaat niet alleen maar uit kruispunten. Ons werkleven ook niet. Er zijn doorgaande wegen, die eindeloos doorgaan. Er zijn doodlopende wegen en rotondes, opritten en afritten. Het zijn allemaal beelden die soms gebruikt worden om te laten zien hoe we werken.

In Tweebaans werk introduceren we een nieuw beeld dat nieuwe wegen biedt en ongedachte mogelijkheden met bijzondere vergezichten kan opleveren: tweebaans werk. Het werken in meerdere banen tegelijk. De verpleegster die ook zelfstandig bruidsfotografe is. De cv-installateur die ook een paar dagen per week voor de klas staat. In 2022 telde het Centraal Bureau voor de Statistiek 832.000 mensen met meerdere banen. Het grootste aantal ooit geteld.

Definitie van tweebaans werk:

Tweebaans werk als nieuwe term vereist een definitie. Onder de paraplu van tweebaans werk vallen diverse termen die we al langer kennen. Dat mensen in meerdere banen werken, is op zichzelf namelijk niet nieuw. Volgens de definitie in ons boek heeft iemand tweebaans werk als: hij/zij in één jaar gelijktijdig, wekelijks of seizoensgebonden twee (of meer) betaalde banen in loondienst of deels als zzp’er combineert. Dit kan zowel door werkenden zelf als door een (groep van) werkgevers worden geïnitieerd. Hoeveel uur er in meerdere banen wordt gewerkt, is niet relevant. Of het binnen of deels buiten de eigen organisatie gebeurt ook niet. Evenals de reden of de motivatie voor het combineren van banen. De constructies en motieven kunnen namelijk heel divers zijn, en we willen er zo veel mogelijk kunnen belichten. Belangrijk. Tweebaans werk gaat dus niet over de meer bekende ‘duobanen’. Bij een duobaan werken twee deeltijders samen op een en dezelfde baan. Bij tweebaans werk heeft één werkende zelf twee banen. Net andersom dus.

Doe een gedachte-experiment

Tweebaans werk betekent ook dat je je met één been in iets anders begeeft. Iets nieuws. Maar ook weer niet helemaal dus. Raar. Snappen mensen dat wel? Snap je het zelf wel? Zie het lezen van ons boek Tweebaans werk als een gedachte-experiment, om eens zonder enig risico te verkennen hoe je werk eruit zou zien als je niet hoefde te kiezen voor één baan, of voor opklimmen naar management als enige route. Hoe zou het zijn als …?

We hebben gemerkt dat dit voor iedereen een verfrissende denkoefening is, wat de uitkomst ook is. Sommigen besluiten dat het niks voor ze is. Veel te veel gedoe. Dat is logisch, want tweebaans werk is niet voor iedereen. Anderen zien het als een ongedachte uitkomst, een combinatie van het beste van twee werelden. Een ‘mix & match’ van dingen die ze goed, mooi, leuk en belangrijk vinden. We bieden een zo compleet mogelijk overzicht van tweebaans werk als een opkomende strategie voor autonomie, ontwikkeling, flexibiliteit, werkzekerheid en organisatiesucces.

In dit gedachte-experiment bieden we je twee gidsen die weten waar ze over praten. Wij zijn onderzoekers op het gebied van werk, organisaties en HR (human resources). En we hebben allebei elk twee banen. Samen zijn we zelfstandige baaningenieurs die werkgevers en werkenden helpen bij het sleutelen aan banen. Ieder apart werken we ook gewoon in loondienst: Mark bij een universiteit, Luc bij een sociaalvermogensfonds. We proberen al ruim tien jaar nuchter-hoopvolle manieren te vinden om werk te zien als een manier van leven in plaats van een maandag-tot-vrijdag- manier van doodgaan. Werk waarvan je vrolijk wordt. En wij worden vrolijk van tweebaans werken. Wie weet jij ook wel?!

Een boek lezen is een veilige vorm van experimenteren. Je verkent mogelijkheden zonder dat het je iets kost. Je hoeft het niet allemaal te kunnen. Niemand kan alles. We hebben elkaar nodig. Dus, even vrijuit denken (misschien wel samen met iemand anders): wat is ervoor nodig om de stap te zetten? Welke randvoorwaarden knellen? Wat moet je leren? Waar heb je hulp nodig? Wat zit echt in de weg qua capaciteiten en vaardigheden? Hoe zou je die kunnen oplossen? Bedenk tijdens het lezen voor jezelf hardop de antwoorden op deze vragen. Waar kom je op uit?

Schillen, kernen en hartkamers

We beschrijven in ons boek meerdere vormen van tweebaans werk. Zowel voor de individuele werkende als ook voor organisaties die zoeken naar duurzame en slimmere vormen van flexibilisering. Een paar voorbeelden: we zien bij sommige professionals dat ze de vastheid en financiële zekerheid van hun ene baan gebruiken om te experimenteren met iets wat ze eigenlijk leuker vinden om te doen.

We kennen het idee van organisaties die een vaste kern en een flexibele schil hebben. Sommige tweebaans professionals hebben een variant hierop: een vaste schil en een flexibele kern. Vergelijk het met een kokosnoot. De harde schil houdt de boel bij elkaar aan de buitenkant, en binnenin is er ruimte en vloeibaarheid. Zo zou je kunnen verkennen of je huidige baan de ‘vaste schil’ kan zijn. Daar heb je de veiligheid en de zekerheid van je vaste baan. Je verliest niet gelijk de zekerheid van je vaste bestaan, met je hypotheek en pensioen in het achterhoofd. Daarnaast ontstaat dan in deeltijd de ruimte om andere interesses en talenten te verkennen die je graag wilt doen, maar waarvan je niet weet of je ervan zou kunnen leven. Je kunt je hart volgen, maar er moet ook brood op de plank komen. Misschien kun je na verloop van tijd wel meer tijd nemen voor wat je echt graag doet. Dan wordt de vaste schil steeds dunner.

Twee passies, twee banen

Andere professionals hebben twee liefdes. Geen schil en kern, maar twee dingen waar hun hart sneller van gaat kloppen. En een hart heeft een linkerkamer en een rechterkamer. Die kamers zijn gezamenlijk nodig om het hart goed te laten functioneren. Misschien is het bij jou wel zo dat je bij een prachtige organisatie werkt en je óók droomt over een grotere rol op een andere plek van je leven. In een totaal andere context. Waar je op een totaal andere manier van waarde kunt zijn: in de sport, bij een stichting, in de pleegzorg, voor de klas. Werk kan vaak ook leuk zijn, maar het kost ook zo veel tijd. Tweebaans werken verkent de mogelijkheden om verschillende passies gezond naast elkaar te laten bestaan. Zoals de twee kanten van je hart samen kloppen. Of zoals dubbelvla, Duo Penotti, Bassie en Adriaan. De combinatie is sterker dan de afzonderlijke ingrediënten.

Ook organisaties zien steeds meer de voordelen van tweebaans arrangementen. Immers, wat doe je als je als werkgever niet het hele jaar door genoeg werk hebt, maar toch graag mensen wilt binden en boeien? Hoe kun je samen met andere bedrijven dan de banen ineenslaan? Het zou je zomaar een aantrekkelijke werkgever kunnen maken. De afgelopen tien jaar zijn er diverse experimenten geweest waarin dit ‘gedeeld werkgeverschap’ getest werd. Waar je in de spitsuren buschauffeur bent en in de daluren postbezorger. Of waar je techneut bent, maar ook een dag in de week voor de klas staat. We beloven dat er nog veel meer voorbeelden zullen volgen. Ook als HR-professional is er wat op te steken van dit boek.

Uiteindelijk belanden we allemaal weer op dat bijzondere kruispunt: blijft het of-of of wordt het en-en? Het stuur ligt in jouw handen.

De auteurs

Dr. Luc Dorenbosch is expert op het gebied van tweebaans werk. Met intensief praktijkonderzoek volgt hij de ontwikkelingen van alternatieve werkvormen op de voet.

Dr. Mark van Vuuren bestudeert al twintig jaar hoe verschillende mensen betekenis verlenen aan het werk dat ze doen. Samen zijn ze De Baaningenieurs en publiceerden ze eerder de jobcraftingboeken Mooi Werk en Mooier Werk.

Lees hier: BAAZ 3.2023