Van VAR naar modelovereenkomst, wat betekent dit voor mij?

Lange tijd was het een bekende handeling: de opdrachtgever vraagt om een VAR-verklaring, de zzp'er vraagt hem aan en de samenwerking kan van start. Maar de VAR-verklaring verdwijnt naar alle waarschijnlijkheid vanaf 1 april 2016 en we krijgen hier modelovereenkomsten voor terug. Wat betekent dit voor jou als opdrachtgever of zelfstandige zonder personeel?

VAR-verklaring, waarom eigenlijk?

De Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) wordt afgegeven door de Belastingdienst. Met dit document wordt de werkrelatie tussen een freelancer en een opdrachtgever duidelijk gemaakt. Hierin wordt onder meer bepaald of de opdrachtgever loonheffingskorting moet inhouden en betalen. Het hebben van een VAR-verklaring was voor een zzp'er niet verplicht, maar door veel opdrachtgevers werd hier wel om gevraagd. Zonder VAR kreeg je als zelfstandige dus weinig tot geen opdrachten.

Schijnzelfstandigheid

Van schijnzelfstandigheid is sprake wanneer je wel een VAR-verklaring hebt, maar alleen op papier een zelfstandige bent. Je hebt werk, maar je werkt voor één opdrachtgever en doet exact hetzelfde als je collega's in loondienst. De overheid worstelt hier al jaren mee. Deze ondernemers krijgen namelijk wel de zelfstandigenaftrek, mkbwinstvrijstelling en startersaftrek en de opdrachtgever hoeft vaak geen loonheffingskorting in te houden en af te dragen. Het scheelt de zzp'er én de opdrachtgever veel geld, maar de overheid draait voor de kosten op. Komt de overheid erachter dat de zzp'er eigenlijk een schijnzelfstandige is, dan volgt er een boete voor de opdrachtgever. Om van deze schijnzelfstandigen af te komen, introduceert de Belastingdienst nu de modelovereenkomst. Deze overeenkomst moet dit verschijnsel tegengaan en de overheid veel geld besparen.

Modelovereenkomst

Per sector wordt er een modelovereenkomst aangemaakt, een voorbeeldovereenkomst genoemd, welke op de website van de Belastingdienst komt te staan. Freelancers en opdrachtgevers kunnen deze vervolgens downloaden, invullen en gebruiken. Hetzelfde formulier kan voor diverse opdrachtgevers gebruikt worden. Maar opdrachtgevers en -nemers kunnen ook een eigen overeenkomst opstellen voor soortgelijk werk. Deze moet vervolgens door de Belastingdienst goedgekeurd worden. Na goedkeuring is ook dit formulier vaker te gebruiken, mits het werk hetzelfde is.

Wat dit betekent is dat je als opdrachtgever geen loonheffingen hoeft in te houden en te betalen. De freelancer die je inhuurt is vervolgens niet verzekerd voor de WW, ZW en WIA, waardoor hij geen uitkering krijgt wanneer hij werkloos, ziek of arbeidsongeschikt wordt. Ook kan de freelancer tekenen voor een aantal voorwaarden, bijvoorbeeld het afstand doen van auteursrecht. Opvallend is dat de overeenkomst niets zegt over hoe de inkomsten van een freelancer door de Belastingdienst worden gezien. Bij het beoordelen van de aangifte inkomstenbelasting bepalen zij of deze inkomsten uit een onderneming komen of het resultaat zijn van overige werkzaamheden.

Maar zo simpel is het niet

Het klinkt ideaal, die modelovereenkomst. Tenminste, als je geen schijnzelfstandige bent. Helaas is het niet zo simpel. Er is nog veel onduidelijk en er worden meer partijen benadeeld dan alleen de schijnzelfstandigen. Zo is het voor uitzendbureaus en bemiddelaars een heikel punt geworden. Brengen ze de opdrachtgever en de opdrachtnemer alleen met elkaar in contact, dan is de modelovereenkomst goed te gebruiken. Maar doen ze ook de administratieve afwikkeling, dan is de zzp'er volgens staatssecretaris Wiebes van Financiën, die hier in september vragen over beantwoordde in de Eerste Kamer, bij de bemiddelaar in loondienst. Die bemiddelaar moet dan dus ook loonbelasting en sociale premies inhouden.

Daarnaast zegt de modelovereenkomst weinig over de zzp'er in kwestie: er wordt niet duidelijk gemaakt of hij in de ogen van de overheid nu een ondernemer is of niet. De overeenkomst gaat alleen in op de arbeidsrelatie tussen de opdrachtgever en -nemer bij een specifieke opdracht. Als opdrachtgever is er dus alsnog een kans aanwezig dat je een boete krijgt, ook al werk je met de modelovereenkomsten.

Dit kan vervolgens twee kanten op gaan. Het kan zijn dat de overheid redeneert dat wie er nu zzp'er is, dat volgend jaar nog steeds is. Alleen in twijfelgevallen wordt de modelovereenkomst gebruikt om zekerheid te brengen. In een slechter geval worden er zoveel mogelijk zzp'ers als schijnzelfstandigen aangemerkt, zodat je als opdrachtgever alsnog loonbelasting en sociale premies moet inhouden. Probleem is dat die beslissing gemaakt wordt op basis van de verhouding tussen de opdrachtgever en -nemer, niet op basis van iemands persoonlijk ondernemerschap. Opvallend genoeg geeft de Belastingdienst op hun website wel aan dat je als opdrachtgever vooraf de zekerheid hebt dat je geen loonheffingen hoeft in te houden en te betalen wanneer je een modelovereenkomst gebruikt.